مروری بر بادبادک صحرا: آخرین چشم انداز!

چکیده

بادبادک های صحرا را میتوان به عنوان یک کلید انتقال احتمالی از عصر شکارگری-جمع آوری غذا به دامداری نام برد که امروزه با توسعه روش های سن سنجی کاسموژنیک و لومینسانس می توان قدمت آن را تعیین کرد. ستره پراکنش شناخته شده بادبادک های صحرا بسیار وسیع است، از عربستان و خاور نزدیک، تا ارمنستان در قفقاز و منطقه آرال - کاسپین، یعنی جنوب باختری قزاقستان و باختر ازبکستان). اگرچه اندک گزارشی از وجود بادبادک های صحرا و یا امکان وجود آن در فلات ایران در دست داریم اما با توجه به پراکندگی گسترده بادبادک های بیابانی از مصر در غرب تا قزاقستان در شرق، چندان دور از ذهن نیست که انتظار داشته باشیم این پدیده پیش از تاریخ را در خاک ایران نیز مشاهده کنیم. هنر صخره ای (سنگ نگاره ها) در نزدیکی برخی از بادبادک ها نشان می دهد که شکار می تواند نشان دهنده تلاش اجتماعی بزرگی باشد که توسط مردم چندین گروه با هم انجام می شود و گاه نشانگر مفاهیم مذهبی و آیینی روزگاران کهن نیز می باشند. «بادبادک های صحرایی» سازه های سنگی هستند که از دو دیوار بلند و کم ارتفاع به نام آنتن ساخته شده اند که در یک محفظه پایانی که گاه با چندین سلول کوچک کناری همگرا می شوند. شکل آنها و شواهد باستان شناسی نشان می دهد که این سازه های سنگی گسترده ممکن است به عنوان تله بازی عمل کرده باشند که برای گرفتن و کشتن تعداد زیادی از حیوانات وحشی طراحی شده اند. بادبادک نقطه عطفی است که روشی برای اشغال قلمرو را نشان می دهد. این یکی از ویژگی های معماری گروه های اجتماعی است که بازتابی از قلمرو خود را به جا می گذارد. با این حال، این افراد گاهی اوقات آثار بسیار کم از خود بر جای گذاشته اند که امکان شناسایی آنها را بسختی فراهم می کند. با توجه به گستردگی و تراکم این سکونت گاه ها، بادبادک پدیده ای عظیم است که احتمالاً نقش آن در توسعه جوامع در مناطق خشک بسیار تعیین کننده بوده است. در باستان شناسی سنتی، گروه ها و جوامع انسانی نخستین اغلب با سکونت گاهها و شیوه های معیشت تعریف و شناسایی میشوند بنابراین، بادبادک ها و کارکرد آنها در توسعه گروه های انسانی در گذر از عصر شکارگری به اهلی نمودن حیوانات و دامداری به عنوان یک پدیده، چالشی پیش روی باستان شناسی نوین است. بادبادک های صحرا از شرق مدیترانه تا شرق دریای کاسپین (خزر) با کمتر ساختار مشابهی در فلات ایران دیده و گزارش شده است! فلات ایران به عنوان تنها پیوندگاه مناسب سرزمین های دو سوی خاوری و باختری کاسپین در زمانی که سرزمین های شمالی تقریباً یخ زده و غیر قابل عبور و سکونت بوده اند دست کم در بخشی از گستره مرکزی خود با دریاچه ای کهن و سترگ در طی هولوسن پوشیده شده بود. وجود چنین دریاچه کهنی را در پهنه کویر مرکزی فلات ایران در ابتدای هولوسن می توان دلیلی بر نیافتن نشانه ای از بقایای بادبادک صحرا باشد، حداقل در سطح توپوگرافی پایین تر از 850متر باشد.