بازبینی رسوبات دریاچه زریبار: اثرات تغییرات اقلیمی برگسترش انسان در زاگرس

چکیده

دریاچه زریبار در بخش غربی زاگرس مرکزی طولانی ترین رکورد گرده شناسی منطقه غرب آسیا را دارا است که به لحاظ بازسازیه ای دیرینه محیطی و دیرینه اقلیمی اهمیت بسیاری دارد. تحقیقات دیرینه محیطی در کوه های زاگرس کردستان شامل مطالعات زمین شناسی و دیرینه اکولوژیکی با هدف ارزیابی محیطی در زمان اهلی سازی اولیه گیاهان و حیوانات و شکل گیری زندگی روستایی در دهه 1960 میلادی انجام شده است. این تحقیقات ابتدا منجر به این نتیجه شد که تغییرات محیطی تأثیر کمی بر روند تاریخ فرهنگی در این منطقه داشته است. این نتیجه گیری البته به طور عمده به دلیل کمبود شواهد انجام شد، اما بعدها اصلاحاتی که در سن یابی رادیوکربن نمودارهای گرده صورت پذیرفت، این فرضیه را جایگزین نمود که تغییرات اقلیمی و گیاهی زمینه را برای اهلی سازی گیاهان در منطقه فراهم نموده است. محتوای گرده نمونه های سطحی گرفته شده در یک ترانسکت از استپ گرم بین النهرین تا فلات داخلی خنک تر ایران به عنوان پایه ای برای بازسازی پوشش گیاهی استفاده شد. مجموع این مطالعات نشان داد که در اواخر پلیستوسن و ابتدای هولوسن این منطقه با پوشش گیاهی بدون درخت و آب و هوای نسبتاً خنک و خشک مشخص شده بود و پس از آن بود که جنگل بلوط ایجاد شد و در حدود 5500 سال پیش به تراکم کنونی خود رسید. یخچال های اواخر پلیستوسن به خوبی در دره های کوهستانی این منطقه گسترش یافته بودند و بنابراین بیش از آن که ما با افزایش بارندگی مواجه بوده باشیم، دماهای بسیار پایین در منطقه حاکم بوده است. تاریخ کشاورزی در این منطقه می تواند حتی از 14000 سال پیش آغاز شده باشد شواهد چنین دیرینگی در شکل گیری کشاورزی را می توان در نمودار گرده دریاچه زریبار مشاهده نمود، جایی که افزایش گرده کنیوپودها و سایر علف های هرز در حدود 14000 سال پیش همراه با افزایش گرده غلات بوده است. در این مقاله ضمن مرور مطالعات انجام شده در دریاچه زریبار شامل زمین شناسی، رسوب شناسی، گرده شناسی و باستان شناسی، سعی خواهیم نمود تا سوالات اساسی درباره توسعه انسان و تغییرات محیطی را در زاگرس مطرح نماییم.