بزرگ جانوران فسیل کواترنری در ایران: مروری بر یافته ها

چکیده

کواترنری دورانی است که در آن تغییرات آب و هوائی فراوانی همچون دورانهای یخچالی و بین یخچالی به وقوع پیوسته است. دوران های بین یخچالی گرمتر و مرطوب تر از دوران های یخچالی بوده، با مجموعه خاصی از جانوران بزرگ مهره دار(پستانداران) شناخته می شوند. بقایای فسیلی مهره داران پستاندار بزرگی چون فیل ها، کرگدن ها، اسب ها، گوزن ها، گرازها و... معمولاً در رسوبات کواترنری یافت می شوند. یکی از دلایل وفور بیشتر فسیل های مهرهد ار کواترنری نسبت به فسیل مهره داران در زمان های دیگر زمین شناسی سن کمتر رسوبات کواترنری است. از سوی دیگر بقایای اسکلتی این موجودات نیز بزرگ بوده امکان حفظ شدگی آنها حتی در محیط های پر انرژی نیز بیشتر است. بقایای دندانی نیز به طور کلی به دلیل ساختار ویژه شانس فسیل شدگی بیشتری دارند. در دهه اخیر مطالعات دیرینه شناسی کواترنری در ایران شتاب بیشتری به خود گرفته و مطالعات چندی به ویژه در مورد بقایای جانوری غارهای باستانی ایران صورت پذیرفته و یا در حال انجام است. در این بررسی با مروری بر نواحی دارای بزرگ مهره داران پستاندار کواترنری در ایران کوشش شده تا مهمترین کشفیات در این حوزه مهم مرور و معرفی گردد. مناطق لرستان، دشت مغان، روانسر در کرمانشاه، نطنز اصفهان، قلعه جوق تربت حیدریه، زاویه ساوه، شهرضا اصفهان، قزوین و هفت تپه خوزستان معرفی و اصلی ترین فسیل جانداران بزرگ آنها مانند فیل، گرکدن و اسب معرفی شده اند.